Zmiana stawek VAT w pytaniach Czytelników

Spółka podpisała w 2010 r. umowę barterową, na kwotę 20.000 zł netto plus VAT. Kontrahent w grudniu 2010 r. wykona usługi, potwierdzając je fakturą VAT. Spółka sprzeda towar kontrahentowi dopiero w 2011 r., gdy prawdopodobnie będzie już obowiązywała stawka VAT w wysokości 23%. Jeśli spółka wystawi fakturę na kwotę netto plus VAT według stawki 23%, pozostanie saldo na transakcji. Jak należy rozliczyć tę transakcję, aby umowa została rozliczona "do zera"?

W przypadku umów barterowych mamy do czynienia z dwoma odrębnymi transakcjami, które "łączone" są ze sobą w celu uniknięcia konieczności pozyskiwania i zamrażania określonych środków finansowych. W ramach umów barterowych dokonywana jest wymiana towaru za towar, usługi za usługę, czy też towaru za usługę.

Dla celów podatkowych każda transakcja traktowana jest odrębnie. W sytuacji opisanej w pytaniu mamy zatem do czynienia ze świadczeniem usługi oraz dostawą towaru. Dla każdej z tych transakcji odrębnie ustalany jest moment powstania obowiązku podatkowego, podstawa opodatkowania i - w przypadku, o którym mowa w pytaniu - również stawka podatkowa.

Dla usługi wykonanej w grudniu 2010 r. obowiązek podatkowy powstanie prawdopodobnie w grudniu i zastosowanie będzie miała obecnie obowiązująca stawka VAT. Użycie słowa "prawdopodobnie" wynika z faktu, iż w sytuacji gdyby usługa została wykonana w ostatnich dniach grudnia, a faktura wystawiona zostałaby z początkiem przyszłego roku, wówczas obowiązek podatkowy powstałby w styczniu 2011 r. Nawet jednak w takim przypadku - jeżeli wejdą w życie przepisy przejściowe w proponowanym kształcie (na temat przepisów przejściowych pisaliśmy w Poradniku VAT nr 22 z 20 listopada 2010 r.) - zastosowanie znajdzie stawka VAT w wysokości obowiązującej w bieżącym roku.

Niestety, dla dostawy towaru, która będzie miała miejsce w 2011 r. zastosowanie znajdzie stawka obowiązująca w chwili dostawy. Oznacza to w praktyce, że - w zależności od literalnego brzmienia zawartej umowy:

1) albo wzajemne rozliczenia nie "zamkną się" i firma wykonująca usługę będzie musiała dopłacić 200 zł, albo też

2) zostanie zmieniona umowa wskutek czego dostawca towaru obniży cenę netto towaru w taki sposób, by kwoty brutto obydwu transakcji zrównały się.

Na przełomie roku 2010 i 2011 będę dokonywał wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów. Jak powinienem opodatkować WNT, w przypadku gdy towar otrzymam w grudniu, a faktura wystawiona będzie w styczniu lub odwrotnie?

Stosownie do zapisów ustawy z dnia 26 listopada 2010 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej, przepisów szczególnych, określających zasady opodatkowania dostaw towarów oraz świadczenia usług w przypadku zmiany stawek, nie będzie się stosować do wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów i importu towarów. W stosunku do tych przypadków wysokość opodatkowania będzie się określało według stawek podatku obowiązujących w dniu powstania obowiązku podatkowego.

W przypadku wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów oznacza to, że w sytuacji gdy faktura dokumentująca to nabycie zostanie wystawiona przez kontrahenta zagranicznego w grudniu, to WNT zostanie opodatkowane według stawki obowiązującej obecnie. Jeżeli natomiast dostawa towarów będzie miała miejsce w grudniu 2010 r., natomiast faktura zostanie wystawiona w styczniu lub później, wówczas zastosowanie znajdzie stawka obowiązująca w styczniu 2011 r.

Jak należy wystawić fakturę końcową dokumentującą dostawę towaru, która będzie miała miejsce w styczniu 2011 r., w sytuacji gdy faktura zaliczkowa została wystawiona w grudniu 2010 r., a wysokość stawki ulegnie podwyższeniu? Czy VAT należny będzie obliczany według różnych stawek? Czy uiszczenie 100% zaliczki ochroni dostawcę przed zmianą stawki VAT?

W ustawie z dnia 26 listopada 2010 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej, która na dzień oddania do druku niniejszego numeru Poradnika VAT oczekuje na podpis Prezydenta RP, dodano w art. 41 przepisy mające na celu uregulowanie zagadnień pojawiających się w związku z proponowanymi zmianami wysokości stawek podatkowych VAT.

Jeśli chodzi o zaliczki otrzymane przed zmianą stawki podatkowej, w sytuacji gdy dostawa towaru lub świadczenie usługi nastąpi już po zmianie tej stawki zastosowanie znajdzie przepis, który stanowi, iż zmiana stawki podatku w odniesieniu do czynności, która zostanie wykonana w dniu zmiany stawki lub po tym dniu, w związku z którą otrzymano całość lub część należności, w szczególności: przedpłatę, zaliczkę, zadatek, ratę, i której otrzymanie powoduje powstanie obowiązku podatkowego nie powoduje zmiany wysokości opodatkowania całości lub części należności, otrzymanej przed dniem zmiany stawki podatku.

Stosownie do ww. przepisu, w sytuacji gdy podatnik w 2010 r. otrzyma zaliczkę na poczet dostawy towaru, która będzie miała miejsce w 2011 r., po zmianie stawki VAT, to zaliczka otrzymana w roku 2010 nadal pozostanie opodatkowana według stawki obecnie obowiązującej, natomiast pozostała część należnej kwoty będzie opodatkowana już według stawki obowiązującej w dniu dostawy.

Tym samym uzyskujemy odpowiedź na drugie z postawionych pytań. Jeśli w chwili gdy obowiązuje niższa stawka zostanie uiszczona cała kwota należności (100% zaliczka), to zmiana stawki VAT nie spowoduje już żadnych skutków podatkowych.